اسپیلکا دین و وراثت:رابطه مستقیم یا غیر مستقیم؟

وراثت گرایان رفتاری،با استفاده از نمونه های غالبا پرتعداددوقلوها(مثلا از3000تا بیش از 14000جفت دوقلو)نشان داده اند پیوند جویی مذهبی(چنان که انتظار می رود)پدیده ای فرهنگی است،اما عوامل ژنتیک در حد کمی بر تعبد و محافظه کاری مذهبی تاثیر دارند.

برحسب ظاهر،این امر می تواند حاوی این نکته باشد که ارتباطی مستقیم میان دین ورزی و توارث وجود دارد-به عبارت دیگر دین در ژن هاست.لیکن،چون آمارهایی که احتمالا محیطی و وراثتی را تفکیک میکنند اساسا همبستگیانه هستند،لازم است که میان همبستگی و علیت تمایز دقیقی قائل شویم.علیت همبستگی بدست می دهد،اما عکس قضیه صادق نیست.اگر الف علت ب باشد،ضریب همبستگی معنی دار پدید می آورند،اما اگر دو متغیر فقط همبستگی داشته باشند،صرفا با هم تغییر میکنند بی آنکه یکی علت تغییر در دیگری باشد.

این اندیشه های ثانوی و تامل برانگیز ،به همراه مشاهداتی که حاکی از ارتباط (یا دست کم همبستگی)میان دین و وراثت است،نشان میدهد که این رابطه نباید ساده باشد.یک احتمال رابطه ی غیر مستقیم میان دین و وراثت است،که درآن شماری از عوامل "واسطه ی"میان وراثت و ایمانند.به بیان دقیق تر ،عوامل ارثی به احتمال قوی در قالب عوامل شناختی،انگیزشی،و اجتماعی،که در تجلیات دینی شخصی دیده می شوند،بروز و ظهور می یابند.(ص78-79)

این مطلب از این جهت برای من جالب بودچون همیشه تصور میکردم که دین یک خصلت اکتسابی است برای انسان چون انسان به طور معمول در هر فرهنگ و با هر دینی که بدنیا بیاید آن را قبول میکندو مورد احترامش قرار می دهداما از این جهت که می گوید دین یک ویژگی است که به وراثت نیز مربوط می شود و اینکه احتمالا یک رابطه ی غیر مستقیم بین دین و وراثت وجود دارد.

 صرع:بیماری مقدس

هرچند پزشک یونان باستان بقراط نوشته است که صرع از نظر او"به هیچ روی آسمانی تر و مقدس تر از سایر بیماری ها نیست"،پیوند این مرض با دین در عصر او مطرح بودو هنوز هم هست.البته امروز هیچ کس برآن نیست که صرع از امور مذهبی نشات میگیرد؛لیکن باز هم چنین تلقی می شود که صرع با بیان مذهبی رابطه ی وسیعی دارد.پذیرش رسمی چنین احتمالی در عالم پزشکی نخستین بار در قرن نوزدهم روی داد.یکی از متون ارجمند روانپزشکی در اوایل قرن بیستم"دین ورزی مرضی"رااز ویژگی های مهم صرع میداند.این نکته با کیفیتی بهتر درآثارروانپزشکانه دیگر هم مطرح شد.با اذعان به اینکه پیوند دین و صرع در مجموع بسیار ضعیف است،برآن شدند که رابطه ی ویژه تری میان دین و صرع لوب گیجگاهی وجود دارد-نظری که اکنون رایج است.گرچه پذیرش آن نیاز به تامل بیشتری دارد.اوگاتا و میاکاوادر نمونه ای شامل234بیمار مبتلا به صرع لوب گیجگاهی و دستگاه کناری را بررسی کردند؛فقط سه موردگزارش کردند که حمله های صرع درآنها با محتوای مذهبی همراه بوده است.پیوند صرع و دین،اگرچه وقتی روی دهد بسیار در خور توجه است،در عمل دور از واقع به نظر می رسد.با این حال انتظار وجود چنین رابطه ای موجب پژوهش های بسیار مهمی شده است.آمارهای مذکور تا حدی معلوم می دارند که چرا در این کار از نمونه های بسیار کوچک بهره می گیرند.(ص85-86)

منبع:کتاب روانشناسی دین براساس رویکرد تجربی(برنارد اسپیلکا ترجمه دکترمحمد دهقانی).