دین و سیر و تحولات آن در دوران مدرن
روانشناسی دین که از شاخه‌های علم روانشناسی و ادیان با موضوع بررسی تاثیرات روانی دین در زندگی انسان است روانشناسی دین است افرادی هستند که تخصص‌های دیگر خود را تو زمینه های علوم انسانی با دین یا نحوه وابستگی مردم به ایمان پیوند می‌زنند
روانشناسی دین که امروز از آن برداشت میشه از حدود قرن نوزدهم اروپا با پیدایش رشته ادیان تطبیقی به صورت مستقیم مورد توجه قرار گرفته در رشته نوظهور دیگر در حوزه پزشکی آن زمان نیز در رشد و اهمیت شاخه های روانشناسی دین موثر واقع شده آن دو رشته عبارتند از روانشناسی اعماق(Depth psychology)
که از دیدگاه غربی به عنوان نخستین روش پژوهش نظام مند در باب ضمیر ناخودآگاه برای درمان بیماری‌های روانی به کار گرفته شد و دیگر فیزیولوژی روانشناختی (psychophysiology) از فیزیولوژی به عنوان پوششی برای جانشین سازی دستگاه و تکیه گاه فلسفی مربوط به نظریه ادراک با سنجش و آزمایشگری عینی انشعاب یافت البته و کسی پوشیده نیست مطالعه درباره ابعاد مختلف روح و اهمیتش در تعادل شخصیت انسان و نیز به کارگیری روش های دینی برای درمان نابسامانی‌های روحی از قرن ها قبل در مباحث فلسفی ادیان مختلف در شرق و غرب عالم مطرح شده بودند مثل اندیشمندان و فلاسفه مسلمانان از جمله ملاصدردرباره علم النفی یا همان شناخت روان نظریه ها و نکات بدیع ای را ارائه نموده این رابطه نفس و بدن را شبیه به رابطه هر شکل فیزیکی عادی با ماده آن قلمداد نمی‌کردند و معتقد به ادغام همه شکل‌های فیزیکی با ماده خود به صورت ترکیب دو عنصر مجزا از هم نیست بلکه این عناصر کاملاً در یکدیگر را می شوند و در هم می‌آمیزند تا اتحاد کامل تشکیل دهند
نفت در تضاد با شکل ماده خالص به واسطه بعضی شکل ها یا گروه‌های در ماده خود تأثیر می‌گذارد و آن را هدایت می‌کنم ملاصدرا در این باره می‌گوید نفس کمال جنس مادی است از نخستین افرادی که اثری مستقل تحت عنوان روانشناسی دیمنت شرکت استارباک(99م)بود نظریات او در این کتاب اگرچه پایه به تحقیق از طریق پرسشنامه های متعدد و تحلیل اف تفسیر آنها تهیه شده بود و با مخالفت برخی محافل دینی مسیحی مواجه شده بود اما در هر حال او در این اثر اعلام کرده بود که دین یک راز است و علم و هرگز همه ابعاد آن را نخواهد شناخت
رهیافت را ویلیام جیمز که بیشتر نیز به اثر مشهور و تاثیرگذار او تجربه دینی اشاره شد سخنرانی‌های گیفورد که بالاترین گردهمایی فکری دانشمندان در غرب از آن اذعان داشت که دین عمیق‌ترین و خردمندانه ترین چیز در حیات انسان است رهیافت ویلیام جیمز بیشتر بالینی و کمتر تجربی بود
در ادامه گسترش پژوهش‌ها و تحلیل‌هایی که در خصوص روانشناسی دین مطرح شد افرادی مثل
زیگموند فروید(56_1932م)که رهیافتی کاملا خصمانه و مغایر با رویکردی که وجهه ربانی دین و تاثیرات آن بر روح و روان آدمی دارد ظهور کردبه عنوان مثال تصویر خدا را در چهره پدر می دید و آن را نوعی فرافکنی پدر واقعی شخص به منظور رفع عقده ادیپ محسوب می کرد البته باید کاملا مخالف با رویکردی بود که مردان مذهبی اتخاذ می‌کند یونگ نیز اگرچه کهن الگوها را نیز در ابعاد مفاهیمی که از خدا وجود دارد که میدونست به هر حال او نیز به پیوند استخوان بین نحوه تلقی کودکان از پدر واقعی شوند و تصور آنان از خدا از آن داشت و از دید بسیاری از روانشناسان و تحلیلگران رفتاری رفتارهای پدر و مادر تاثیر بسزایی در تلقی کودکان و نوجوانان از خدا دارد به عنوان مثال نتایج یکی از پژوهش‌ها در این زمینه نشان می‌دهد که افراد مایل خدا را به صورت عشق مادری در کنار و به صورت اقتدار پدری کنون فرزندان را تا حد زیادی باد این پیوند خورده نان سی زد معتقد بود که برخی از پدر و مادرها تصویر خدایا عذاب دهنده را به کار می‌گیرند تا رفتار فرزندان خود را مهار کند در واقع پدر و مادر های فاقد قدرت به نوعی ائتلاف با خدا می آورند تا در فرمانبردار کردن فرزندان موفق شدند که این امر پیامدهای منفی را در پی دارد و باعث میشه که کودکان به خاطر مشکلات همواره خود را سرزنش کند و احساس کنند که باید فرمانبردار باشند.
این نقش های درونی و ضعیف تری نیز در هوش فرزند و به طور کلی پرورش روح و روان انسان ایفا می کند روانشناسی دین که هدف از دیدگاه اسلامی بررسی مراتب اولیه رشد انسان و همسو شدن روح و ذهن او با مفاهیم دینی باشد تکمیل بسیار کم مورد توجه قرار گرفته و متاسفانه در این باب پژوهشی همه جانبه و مستقل از منظر قرآن و احادیث نبوی و تربیت دینی اسلامی که همسو با سیره نبوی باشد و برای فلاسفه و اندیشمندان مسلمان را با تحلیل روانشناسانه دربرگیرنده صورت نگرفته و در مجموع شاخه های روانشناسی دین یکی از شاخه‌های علم روانشناسی و ادیان است که در کشور ما به دلیل عدم اختصاص رشته مستقل در تحقیقات دانشگاهی کمتر شناخته شده و به شکلی در خور مورد توجه واقع نشده است
منابع
روانشناسی دین دیوید ترجمه محمد دهقانی انتشارات رشد ۱۳۹۱
روانشناسی دین بر اساس رویکرد تجربی اسپیلکا و دیگران ترجمه محمد دهقانی انتشارات رشد ۱۳۹۱
درباره این سایت